W 1918 roku skończyła się epoka nowożytna, którą wpisano w dzieje Europy na kongresie wiedeńskim. Źródeł wybuchu I Wielkiej Wojny Światowej upatruje się zwykle w „niedokończonej” wojnie francusko-pruskiej z 1870–1871, a jej bezpośrednią przyczynę – w walce Rzeszy Niemieckiej o dominację w Europie. Skutkiem ubocznym klęski Niemiec i epidemii komunizmu, który ogarnął carską Rosję, było po 146 latach niewoli odrodzenie Polski. Historycy zadają sobie pytanie: czy odrodzenie Polski w 1918 roku to efekt nieuchronny procesów uruchomionych przez anonimowe, bezimienne prawa polityki i gospodarki, czy też efekt działania wybitnych ludzi, których Polsce w tym czasie nie brakowało? Wśród znakomitych osób zaangażowanych w działalność na rzecz niepodległości Polski byli w owym czasie także Ślązacy, w tym również duchowni, którzy na gruncie społecznym, kulturalnym i politycznym opowiadali się po stronie polskiej […].
Skromna w zamyśle publikacja chce zasygnalizować rolę jednostek w historii. Silna, zmotywowana celem jednostka może wpływać na dzieje, na bieg wydarzeń według uprzednio przewidywanego (?) i przygotowanego scenariusza. Silne podkreślenie znaczenia jednostki nie wyklucza jednak refleksji nad rolą procesów uruchomionych przez tak, a nie inaczej ukształtowaną sytuację społeczno-gospodarczą i polityczną. […]
Zaprezentowano 16 autorów, w tym 14 duchownych, niepodległości Śląska i jego drogi do Polski, a był to wybór arbitralny, co nie znaczy że przypadkowy. Wielkie znaczenie miał swego czasu Słownik biograficzny katolickiego duchowieństwa śląskiego XIX i XX wiekupod red. Mieczysława Patera. Uwzględniono w nim biografie kapłanów, którzy w swojej działalności stykali się ze sprawami polskimi i mieli znaczny wpływ na bieg historii niezależnie o tego, jaki był ich stosunek do sprawy polskiej. W tej publikacji chcemy pokazać na wybranych przykładach ludzi (duchownych i świeckich), którzy świadomie – w chwili decydującej o losach współczesnego Śląska – wprost lub pośrednio opowiedzieli się po stronie polskiej i działali na rzecz włączenia Śląska w granice Polski. By uniknąć wartościowania działalności omawianych postaci, prezentujemy je w porządku alfabetycznym. Autorzy artykułów pochodzą z różnych środowisk naukowych i fakt ten ma również swoje odbicie w takiej a nie innej prezentacji wybranych treści.
(fragment wstępu ks. J. Myszora)
