Wprowadzenie
Umiłowanie losów bliskich nam stron stanowi nieodzowny
element budowania dojrzałej osobowości każdego z nas.
Przeszłością żyjemy, w niej odkrywamy genezę wielu zjawisk
obecnego czasu i poszukujemy szczegółów naszej tożsamości.
Fundamentem zawsze pozostanie zachwyt nad „małą ojczyzną”,
tą najbliższą, jaką można głęboko umiłować, by odkryć
własne oblicze. Zadumać się nam przyjdzie nad stawianymi
pytaniami – czy nasi poprzednicy spoglądali na świat tak, jak
my tego dziś doświadczamy, czy też rzeczywistość, w której
tkwili, odbierali inaczej? Czy byli napełnieni satysfakcją,
że przewodzili im reprezentanci dynastii szlachetnej krwi –
czyli książęta, królowie i cesarze wspierani przez wpływowych
biskupów, metropolitów, kardynałów? Czy też tęsknili
już do wyimaginowanej demokracji, w której wszyscy będą
niby równi pod każdym względem? Tak się składa, że właśnie
o wysoko postawionych w społeczeństwie postaciach pozostało
sporo zapisów w dokumentach. W nich możemy poszukiwać
przesłanek do odpowiedzi na wiele drążących nas pytań.
Tak są pomyślane kolejne spotkania w ramach Śląskiego Forum
Historycznego, zaprojektowanego i moderowanego przez
wielkiego miłośnika przeszłości Śląska o. dra Henryka Kałużę,
werbistę.
Trzecie z kolei Forum postawiło sobie za cel zagłębienie
się w fenomen, dziś już dość odległy dla współczesnego obywatela
Europy, jakim – przez wieki średnie i sięgające jeszcze
w głąb czasów nowożytnych struktury – były księstwa oparte
na dziedzicznym przekazywaniu władzy i licznych prerogatywach
w budowaniu odpowiedniego ładu społecznego i duchowego.
Do dziś odkrywamy ten fenomen wielowiekowego
budowania zrębów identyfikowania się wspólnot na określonym
obszarze ziemi, której imię i zasady ustroju ogniskowały
się na osobach lokalnych władców. Zakotwiczeni byli swymi
korzeniami w rodzinnych układach, przekazywanych w następujące
po sobie pokolenia, troszcząc się o mieszkańców,
ich siedziby oraz ich potrzeby – tak jak potrafi li. Dziś jeszcze
rozpoznajemy ich po zakładanych miastach i strzegących ich
murach obronnych, lokowanych wsiach, wznoszonych kościołach,
klasztorach, szkołach – nierzadko o wysokim poziomie
nauczania, bursach dla żaków, przytułkach, szpitalach, sierocińcach,
nawet teatrach, a szczególnie po pielęgnowanych
wartościach religijnych. W tych przejawach aktywności nie
zamykali się owi władcy wyłącznie we własnych granicach,
ale byli otwarci na kontakty i wpływy nawet z dalekimi centrami
Europy. Śląsk jako dzielnica piastowska już w drugiej połowie XII
wieku doznał pierwszych podziałów na odrębne dzielnice,
przypisane poszczególnym książętom, które w miarę rozrastania
się dynastii pomnażały się na skutek dalszych podziałów.
Wśród nich zdołało się uformować oryginalne księstwo nysko-
grodkowskie, stanowiące władztwo świeckie biskupów
wrocławskich. Od końca XIII wieku stanowiło ono trwały element
sceny politycznej, społecznej i religijnej zasobnej i dumnej
krainy śląskiej. Owo bogactwo dziejowej spuścizny książęcych władców
Śląska zamknęło się na mocy arbitralnej postawy władcy pruskiego
w 1810 roku. Odtąd trwa tylko pamięć o nim, która
potrafi skutecznie zainspirować zainteresowanych miłośników
dziejów śląskich do wzmożonego wysiłku badawczego, by poznawać
ciekawe, nierzadko dramatyczne i pełne napięć wydarzenia.