Publikacja jest owocem wykładów prowadzonych przez kilka lat na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Słuchaczami wykładów byli przede wszystkim studenci teologii, alumni Śląskiego Seminarium Duchownego w Katowicach.
Ważnym powodem powstania pracy było znalezienie odpowiedzi na pytanie, czy istnieje model śląskiego duszpasterza/duszpasterstwa, a jeśli tak, to na czym on polega. Omawiany okres, który zakończył się wraz z wybuchem I wojny światowej, był przełomowy dla Kościoła katolickiego w tej części Europy. Radykalnym zmianom uległa mapa polityczna, społeczna i narodowa Śląska, a w konsekwencji także kościelna. Rodził się, zwłaszcza w górnośląskiej części diecezji wrocławskiej, nowy, tj. industrialny porządek. Jego skutki dla przyszłości Kościoła po krótkim, bo zaledwie 17-letnim interwale, jakim była II Rzeczpospolita, ujawniają się dopiero w okresie Polski Ludowej.
W podręczniku, bo właściwie tak należy zaklasyfikować tę pracę, skupiono uwagę głównie na duchowieństwie diecezjalnym, w mniejszym stopniu na zakonnym. To ostatnie bowiem zostało straszliwie okaleczone przez sekularyzację, a następnie przez ustawy antyzakonne w okresie kulturkampfu i długo nie mogło właściwie funkcjonować w życiu diecezji, czego dowodem są świecące pustką ruiny wielu opuszczonych klasztorów.
